د انساني قاچاق کوونکو یوه پاڼه په انسټاګرام کې داسې ویډیوګانې خپروي چې د طالبانو له سختو تګلارو، بې وزلۍ او بې روزګارۍ له امله ستړي شوي افغان ځوانان پکې ښودل کېږي. دوی پر ځای د دې چې له دغه ډول یوې فتنې سره مباره وکړي، د یوه داسې سفر تکل کوي چې د راتلونکو ګواښونو په تړاو یې هېڅ ډول معلومات هم نه لري.

په دې ویډیو کې د ځوانو کډوالو یوه ډله لیدل کیږي چې له رنګارنګ خوړو، څښاک او تازه میوو څخه د ډک دسترخوان په شاوخوا راټول شوي دي. ویډیو اخیستونکی وایي: «ګلونو وروڼو! موږ تاسې ته د سفر لپاره ډیر خواړه او اضافي ډوډۍ درکړې. میوه، سبزیجات او څښاک. ایا تاسو دا هر څه ترلاسه کړل؟»  ناسته ډله په یوه غږ دا هر څه تایید وي او وایي «هو».

ویډیو کوونکی بیا له ټولو پوښتي «ایا تاسو راضي یاست؟» د هو په ویلو سره ټول بیا دا هرڅه تاییدوي، او ویډیو په دې ټکو ویلو سره پای ته رسېږي: «مهرباني وکړئ، وخورئ او دارو مو شه».

د خواله رسنۍ انسټاګرام دا پاڼه ۳۱۰۰۰ څخه ډیر پلټونکي لري چې معمولا داسې غولوونکې ویډیوګانې خپروي ترڅو ځوانان وهڅوي چې په قاچاقي لارو سفر ته زړه ښه کړي. د دې پاڼې یوه ویډیو لږ تر لږه ۲.۲ میلیون ځله لیدل شوې ده.

انساني قاچاق کوونکي په پراخه کچه له ټولنیزو شبکو لکه ټېکټاک، انسټاګرام، فېسبوک او واټساپ څخه د خپلو فعالیتونو د ښکاره کولو لپاره کار اخلي او په افغانستان کې داسې خلک په نښه کوي چې د بشري حقونو له سرغړونو، فقر او بېکارۍ څخه ستړي شوي او د غیر قانوني کډوالې په لټه کې دي.

افغانستان انټرنشنل د انسټاګرام او ټېکټاک د ځینو پاڼو په ګډون د واټساپ داسې ګروپونه څېړلي دي چې انساني قاچاق کوونکي یې د خپلو پېرېدونکو د راجلبولو لپاره کاروي. دوی په دغو واټساپ ګروپونو کې ترکیې ته د کډوالو د بریالي لېږد ویډیوګانې خپروي، ترڅو نور خلک دغه هېواد ته د سفر لپاره وهڅوي.

له دغو غولوونکو ویډیوګانو څخه یوه د «حاجي رستم عرب» په نوم قاچاق کوونکي د دوشنبې په ورځ(جدي ۲۴ مه) په «چاناک قلعه» واټساپ ګروپ کې شریکه ګړې ده. په ویډیو کې ښکاري یوه ځوان چې ماشوم یې په غېږ کې دی وایي: «ګرانو هېوادوالو! نن د  ۲۰۲۵ کال د جنورۍ ۱۳ مه نېټه او دا د حاجي صیب عطاالله ګیم دی، ژوندې دې وي حاجي صیب عطاالله»، له دې وروسته بیا د کډوالو یوه بله ډله د ده په شاوخوا کې راغونډه شي او بیا یې تکرار کړي: «ژوندی دې وي حاجي صاحب عطاالله».

مګر دا هرڅه دومره اسانه ندي. د افغانستان انټرنشنل موندنې ښیي، هغه افغان کډوالو چې د ۱۴۰۰ کال د اسد میاشتې ورسته د طالبانو له خوا د بشري حقونو د سرغړونو له امله یې ترکیې ته پناه وړې، د تګ پر مهال د ترکیې د پوله ساتو ځواکونو له ویرونکي او وحشیانه تاوتریخوالي او همداشان د یرغمل نیونکو لخوا د زور زیاتي سره مخ شوي دي.

د افغانستان انټرنشنل له خوا څېړل شوي اسناد چې پکې  انځورونه، ویدیوګانې، طبي اسناد، د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت رسمي مکتوبونه، غږیز کلیپونه او لږ تر لږه د ۴۰ پناه غوښتونکو او ۴ افغان ډیپلوماټانو سره خبرې شاملې دي، څرګندوي چې افغان کډوال د ترکیې په لاره کې له وحشته ډک او ټکان ورکوونکی شکنجې تجربه کوي او د ترکیې حکومت په ښکاره ډول د دې پناه غوښتونکو سره له بشري حقونو جدي سرغړونه کړې ده.

دغه پناه غوښتونکي نه یوازې له ترکي پوځیانو بلکې د انسان تښتونکو او ایرانی پوله ساتو ځواکونو لخوا هم د وحشیانه شکنجو او باج اخیستنې سره مخ دي. دغه شکنجې په ځینو حالتونو کې دومره شدیدې وي چې د پناه غوښتونکو د وژنې او هم د ورکیدو سبب شوی دي.

په تهران کې لږ تر لږه دوو اوسنیو او یوه پخواني ډېپلوماټ دا تایید کړې چې د ایران پوله ساتي ځواکونه معمولاً د افغان پناه غوښتونکو جسدونه د ایران او ترکیې ترمنځ د سرحدي سیمو څخه راټولوي او د روغتیایي بنسټونو لخوا جوړو شویو سړو خونو ته یې په رسمي توګه سپاري، ترڅو یې کورنۍ پېدا شي.

افغانستان انټرنشنل د طالبانو د بهرنیو چارو وزات داسې مکتوبونو ته لاسرسی پېدا کړې چې د افغان پناه غوښتونکو د وژلو، ربړولو او یرغمل نیولو پېښې تاییدوي. په ځینو دغو مکتوبونو کې داسې ښکاري چې افغان کورنیو د ایران – ترکیې په پوله د خپلو ورک شویو اولادونو د برخلیک پوهېدو لپاره له دې وزارت څخه مرسته غوښتې ده.

په تهران کې د طالبانو د سفارت په یو رسمي مکتوب کې چې افغانستان انټرنشنل ترلاسه کړې، څرګندېږي چې طالبانو په یوې رسمي ناسته کې د ایران کډوالۍ ملي سازمان سره د افغان کډوالو د شکنجې، تښتولو او همدا شان افغانستان ته د هغوی د جسدونو د لېږدولو په تړاو خبرې اترې کړي دي.

په دې سند کې راغلي چې د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت د دفتر رییس اجمل ویاړ په تهران کې د افغانستان سفارت کډوالو چارو اتشه عبدالباسط امامي په ملتیا د ایران د ملي کډوالۍ مشر روح الله قادري او نورو چارواکو سره د ۱۴۰۲ کال د عقرب میاشتې په ۱۶ مه نېټه په یوه رسمي ناسته کې افغانستان ته د کډوالو د جنازو لېږدول، د ایران امنیتي ځواکونو لخوا زور زیاتی او د ایران – ترکیې په پوله د افغان کډوالو د تښتولو، یرغمل نیولو او شکنجې موضوعات مطرح کړي دي.

د دغې مکتوب پر اساس د ایران د کډوالۍ ملي ادارې مشر روح الله قادري د طالب چارواکو د غوښتنو په ځواب کې ویلي دي: چې «د کډوالو ستونزې تر هغې لا زیاتې دي چې تاسو ورته اشاره کړې ده».

دغه اسناد او شواهد ښیي چې هره ورځ افغان کډوال د افغانستان او ایران د پولې په اوږدو کې وژل کېږي او یا هم ټپیان کېږي.

په یوه بل رسمي مکتوب کې چې د ایران په زاهدان ښار کې د طالبانو جنرال کونسلګرۍ د ۱۴۰۳ کال د جوزا په اتمه کابل کې د بهرنیو چارو وزارت د قنسولي چارو ریاست ته د هغو افغان پناه غوښتونکو د وژل کېدو په تړاو استولی چې ترکیې هېواد ته په لاره وو.

په دې سند کې ویل شوي دي چې: «سیستان او بلوچستان د خپل موقعیت له مخې د انساني قاچاق اصلي لاره ګڼل کېږي، چې زمونږ سلګونه او زرګونه هېوادوال هر ورځ د دې ولایت له لارې د ایران مرکزي سیمو او د ترکیې په لوري تګ کوي. دا استازولي تل د افغانانو د تښتونې، چې د انسان تښتونکو ډلو لخوا ترسره کیږي او همداراز د هغو ټپیانو او شهیدانو سره د مرستې مسایلو سره لاس و ګریوان وي چې هره ورځ په دې سیمو کې پېښېږي».

په یو بل جلا مکتوب کې چې یوه کاپي یې افغانستان انټرنشنل هم ترلاسه کړې، په مشهد کې د افغانستان قونسلګرۍ په رسمي لیک کې د طالبانو بهرنیو چارو وزارت ته د ایران دننه د افغانانو د غولولو او یرغمل کونکو شبکو پر وړاندې د جدي چلند په نشتوالي شکایت کړی دی. 

په ایران کې د طالبانو د سفارت یو ډېپلوماټ د نوم نه ښودلو په شرط ویلي، له هغې وروسته چې په ۱۴۰۰ کال د اسد په میاشت کې طالبانو په افغانستان کې واک ترلاسه کړ، ترکیې ته د افغانانو د هجرت څپې زور اخیستی چې له امله یې د پناه غوښتونکو د وژنو په شمېرو کې هم زیاتوالی راغلی دی.

هغه زیاته کړه چې معمولاً هره میاشت د کډوالو لسګونه مړي د ترکیې له پولو څخه د ایران مرکز تهران ته راوړل کېږي.

یوه بل ډېپلوماټ چې پخوا یې په تهران کې د افغانستان په سفارت کې کار کړی، افغانستان انټرنشنل ته ویلي چې دغه پناه غوښتونکي معمولاً د ترکیې د پولیسو له خوا د ډزو، شکنجې یا هم د طبیعي پېښو له امله وژل کیږي. هغه وویل چې د پناه غوښتونکو مړي د ایران پولې له بېلابېلو سیمو څخه د دغه هېواد د پوله ساتو ځواکونو لخوا تهران ته راوړل کېږي چې بیا د عدلي طب ادارې ته سپارل کېږي.

د دغې ډېپلوماټ په وینا، په تهران کې د افغانستان سفارت د دغو مړه شویو په هویت پېژندنه، د خپلوانو په پېدا کولو او د کورنۍ غړو ته یې د جسدونو په سپارلو کې همکاري کوي.

د (۱۴۰۲ کال د لړم ۷مه) نېټه  عبدالله حیدري چې په تهران کې افغان کارګر دی، ګرځنده ټلیفون وشرنګېد، هغه چې ټلېفون ته ځواب ورکړ، نو د طالبانو سفارت یو کارکونکي ورته خبر ورکړ چې د ترکیې له پولې څخه څو جسدونه تهران ته راوړل شوي دي او هغه باید د دې مړو د پېژندلو لپاره سردخانې (د جسدونو ساتلو سړه خونه) ته لاړ شي.

مهدي حیدري د عبدالله حیدري ورور چې د غزني ولایت مالستان ولسوالۍ د میانکل د کلي اوسېدونکې وو، له دې اړیکې یوه اونۍ وړاندې له تهران څخه استانبول ته د رسېدو په نیت روان شوی و.

عبدالله حیدري وایي، چې د خپل ورور سره یې وروستۍ اړیکه اوه ورځې وړاندې د لړم میاشتې په لومړیو کې شوې وه. هغه زیاتوي چې پر دغه ورځ ډیر اندېښمن و او د ترکي سیم کارت له لارې چې لا له وړاندې ورته ورکړل شوی و، د خپل ورور سره اړیکه ونیوله. مهدي په لنډو ځواب ورکړ چې د ترکیې له پولیسو تښتېدلی دی او ژر به له هغه سره اړیکه وکړي او وروسته یې د ورور ګرځنده ټلېفون هم پسې بند شو.

په دغه موده کې عبدالله څو څو ځلې د خپل ورور مهدي د ترکیې او ایران سیم کارتونو ته زنګونو ووهل، خو ورور یې ځواب ورنکړ. بالاخره پنځه ورځې وروسته هغه ته خبر ورکړل شو چې د ماکو له پولې د دریو افغانانو جسدونه تهران ته راوړل شوي دي. عبدالله د خپل ورور مهدي مړی په یخچال کې وپېژانده. پر بدن یې د ډزو هېڅ نښه نه لیدل کېدله. نوموړی وایي، چې د هغه د ورور بدن په ځانګړي توګه تناسلي غړي، خېټه او ملا شنه شوې وه. دا روښانه وه چې هغه یې په سخت ډول شکنجه کړی و.

افغانستان انټرنشنل د مهدي حیدري او د هغه د دوو نورو ملګرو د جسدونو عکسونه لیدلي دي. د عبدالله په وینا، د هغه ورور او دوه نور ملګري یې له سختې شکنجې وروسته د پولې پر سر پرېښودل شوي او ایران ته له رسېدو وړاندې په ماکو کې د ډیرې یخنۍ له امله مړه شوي دي. اوس مهال عبدالله د خپل ورور مړی ترلاسه کړی او غزني ته یې لېږدولی دی.

مهدي حیدري او د هغه ملګري یوازیني کسان نه دي چې پر دې خطرناکه لاره کې یې خپل ژوند له لاسه ورکړی.

فضل‌احمد احمدزی ۳۷ کلن دی. د ۱۴۰۲ کال د لړم په ۱۹مه نېټه د جمعې په ورځ خپلې کورنۍ ته چې د لوګر ولایت د کډوالو په ښارګوټي کې اوسېږي، خبر ورکړې و چې د ایران له پولو د ترکیې خاورې ته ننوتلی دی. دا د احمدزي وروستی پیغام و چې کورنۍ یې پر واټساپ ترلاسه کړی او له دې پیغام وروسته یې هېڅ درک معلوم نشو.

د احمدزی کورنۍ وايي، چې د هغه څلور لوڼې او یو زوی د ۱۴ میاشتو راهیسې د پلار په اړه هېڅ ډول معلومات نه لري او ژوند یې خورا تریخ شوی دی. د هغوی پلار په افغانستان کې د طالبانو د واکمنېدو وروسته د فقر او بې کارۍ  له امله د ایران او ترکیې له لارې اروپا ته روان شوی و.

هغه خپل سفر د لړم میاشت کې پیل کړی و. هغه په ایران کې لس ورځې تیرې کړې له هغه سره یوه قاچاقچي ژمنه کړې وه چې هغه به روغ رمټ استانبول ته ورسوي او بیا د ترکیې د پولو په لور روان شو.

د فضل‌احمد احمدزی کورنۍ د افغانستان وروستۍ کورنۍ نه ده چې خپل زوی یې د ایران په پولو کې له لاسه ورکړی دی. تقریباً دوه میاشتې وروسته له دې پیښې د دوشنبې په ورځ، د ۱۴۰۲ کال د مرغومي په ۱۱مه چې د ۲۰۲۴ کال د نوي کال د چشن سره سمون خوري شل کلن ځوان عبدالحکیم نظري د قاچاقبرانو او نورو پناه غوښتونکو سره یو ځای په ډله ییزه توګه د ایران شمال لوېدیځ ماکو پولې ته روان شول.

 دا دی یوه کال تېریږي چې د عبدالحکیم نظری سپین سرې مور په تاله و برفک ولسوالۍ کې، چې د بغلان ولایت د مرکز په جنوب لوېدیځ کې پرته ده، د خپل زوی د راتلو په تمه سترګې پر لاره ده. د هغه کورنۍ څو ځله د قاچاقچیانو او د عبدالحکیم ملګرو سره خبرې کړي چې د دوی سره مرسته وکړي تر څو خپل زوی ومومي. هغوی ورته ویلي دي چې عبدالحکیم د ایران او ترکیې ترمنځ د ماکو په ولسوالۍ کې د پولې له دیواله تېر شوی و، خو له هغه وروسته هیڅوک نه پوهېږي چې عبدالحکیم څه شو.

په همداسې یوه بله قضیه کې د محمد شریف انصاري په نوم اتلس کلن ځوان چې د کابل د ده سبز ولسوالۍ اصلي اوسیدونکی دی، د ۱۴۰۲ کال د وري په ۷مه په کابل کې له خپل کور څخه د ایران پر لور سفر پیل کړ. هغه ۱۳ ورځې وروسته له پولې څخه د تېرېدو پر مهال د ترکیې د وان په سیمه کې ورک شو. میر مسعودالله انصاري د محمد شریف انصاري پلار چې غریو نیولی و، افغانستان انټرنشنل ته وویل چې قاچاقچیانو ورسره ژمنه کړې وه چې ځوی به یې ترکیې ته روغ رمټ ورسېږي. هغه افغانستان انټرنشنل ته د قاچاقبرانو د امضا شوي قرارداد یوه نسخه هم رالېږلې ده چې پکې د شاهین په نوم یو قاچاقچي د ۱۴۰۲ کال د حمل په ۶مه د محمد شریف انصاري د کورنۍ سره په دې اړه هوکړه کړی وه چې د هغه ځوی به له کابل څخه تر آلمان پورې ورسوي.

په دغې غیر رسمي تړون کې راغلي چې شاهین(قاچاقچي) به محمد شریف انصاري د افغانستان د نیمروز له پولې څخه تر استانبول، چې په شمال لوېدیځه ترکیه کې پروت دی، د ۲۰۰۰ امریکایي ډالرو په بدل کې انتقالوي. د دې تړون پر بنسټ، محمد شریف انصاري به د استانبول څخه جرمني ته له رسېدو وروسته ۶۰۰۰ امریکایي ډالر باید شاهین ته ورکړي.

افغانستان انټرنشنل د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت داسې رسمي مکتوبونه ترلاسه کړي دي چې په کې څرګندېږي، افغان کورنیو د خپلو لادرکه شويو اولادونو د برخلیک په اړه د معلوماتو ترلاسه کولو په هیله دغه وزارت ته مراجعه کړې ده.

په یوه مکتوب کې چې د ۱۴۰۳ کال د قوس په ۲۸مه نیټه صادر شوی، د یو کس حمدالله د لادرک کېدو په اړه معلومات ورکړل شوي دي. شعیب بریالي د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د قونسلي چارو رییس په دې مکتوب کې د افغانستان سفارت ته په تهران کې لیکلي دي چې: «محترم احمدالله ولد همایون، د میدان وردګو اصلي اوسېدونکی چې اوس مهال د کابل د پنځمې ناحیې اوسېدونکی دی، په خپل غوښتنلیک کې دا تحریر کړې ده چې د هغه ورور حمدالله ولد همایون چې د مور نوم یې ګل غوټۍ دی، د ۲۰۲۲ کال د ډېسمبر په ۲۴مه د کار او غریبۍ په موخه ترکیې ته روان و. هغه په ماکو کې د ایران او ترکیې د پولو په اوږدو کې لادرکه شوی دی او تر دې مهاله د هغه د برخلیک په اړه هیڅ معلومات نه لرو او نه یې هم د خپل کورنۍ سره اړیکه نیولې ده».

په دغه مکتوب کې د طالبانو سفارت څخه غوښتنه شوې چې د حمدالله په لټولو کې همکاري وکړي. د ورکو شويو کسانو برخلیک ممکن د ګڼو دلیلونو له مخې له ننګوونو سره مخ دي. یو احتمال دا دی چې د ترکیې یا ایران د پوله ساتو ځواکونو لخوا نیول شوي او بندیان وي، چې له امله یې د هغوی اړیکې د خپلوانو سره پرې شوي او کورنۍ یې د هغوی د وضعیت په اړه بې خبره دي. همدارنګه ځینې یې ممکن د قاچاقبرانو په دام کې ښکیل شوي او نورو سیمو ته لیږدول شوي یا په سختو شرایطو کې پرېښودل شوي وي. طبیعي پېښې یا په خطرناکو لارو تګ هم ممکن د خلکو د لادرک کېدو لامل وي، یا دا چې هغوی په لرې پرتو سیمو کې ورک شوي وي او نه شي کولی چې د خپلو کورنیو سره اړیکه ونیسي.

بل احتمال دا دی چې دغو ورکو شویو کسانو په خپل سفر کې د شکنجې، فزیکي ستونزو، خوارځواکۍ یا د اوبو د کمښت له امله خپل ژوند له لاسه ورکړی وي، یا هم هغوی غیرقانوني فعالیتونو او جبري تګ ته اړ کړلی شوي وي. همدارنګه، د فني ستونزو له امله د اړیکو پرېکیدل یا د غیر رسمي بانډونو او د انسانانو د قاچاق مافیا لخوا تښتول کیدل هم د ورک شويو کسانو د لادرک کېدو بل دلیل کیدی شي. په ټوله کې د دې پناه غوښتونکو وضعیت پیچلی دی او د هغوی برخلیک وړاندوینه په دقیقه توګه نه شي کیدای.

لسګونه پناه غوښتونکي چې د ترکيې د کډوالۍ په کمپونو کې اوسېدلي دي، افغانستان انټرنشنل ته په دغو پنډغالو کې د شخصي وسایلو اخیستل لکه ګرځنده ټلیفون، خوړو ته لاسرسی، روغتیایي وضیعت، له کورنیو جلا کول او همداراز په خوړو کې د جنسي هوس راکمولو دواګانو اچولو په شمول د بدسلوکۍ شکایتونه کړي دي.

دغو پناه غوښتونکو ویلي، چې په کمپونو کې کډوال د بندخونې په څېر شرایطو لاندې ژوند کوي چې د خپلو اساسي حقونو څخه بې برخې دي.

په ترکیه کې یوه افغان پناه غوښتونکي محمد نعیمي (مستعار نوم) افغانستان انټرنشنل ته په رالېږلې ويډیو کې، چې د ۲۰۲۴ کال د ډېسمبر په اخېر کې ثبت شوې، د ترکیې د ایواجیک د کډوالو په پنډغالي کې چې د دغه هېواد په شمال لوېدیځ چاناک قلعه ښار ته نږدې پروت دی، د افغان پناه غوښتونکو حال ښکاره کېږي. په دې ویډيو کې ښکاري چې یو ماشوم د خپل پلار په غېږه کې دی او د بد وضیعت له امله یې روغتیایي حالت خراب شوی.

ویډیو جوړونکی وایي: « دا وګورئ، دا د ایواجیک کمپ دی او دا کوچنی ماشوم شدیده تبه او زړه بدوالی لري. پلار او مور یې پولیسو ته ورغلل او ورته یې وویل چې باید یو څه وکړي، که نه نو ماشوم به یې مړ شي، خو پولیسو ورته سپکې سپورې وکړې او له هغه ځایه یې راوشړل».

د نعیمي په وینا، چې دغه کوچنی ماشوم له شاوخوا دوه اونیو راهیسې ناروغ و، پولیسو یې د مور او پلار په څو ځله غوښتنو هم هغه روغتون ته ونه لېږدولو. هغه وايي، د دغه ماشوم ناروغي دومره جدي شوه چې پناه غوښتونکي اړ شول مظاهره وکړي چې وروسته له اعتراض څخه مسوولینو هغه روغتون ته ولېږدوه.

په یوه بله ویډیو کې چې ښاغلي نعیمي، افغانستان انټرنشنل ته رالېږلې ده، ښکارېږي چې ګڼ شمېر پناه غوښتونکي تر یوه چت لاندې خورا په یوه تنګ ځای کې ویده کېږي.

محمد نعیمی چې په دې وروستیو کې له ایواجیک د کډوالو له پنډغالي څخه خوشې شوی، له موږ سره یې په یوه مرکه کې وویل: «یوازې دومره ویلای شم چې په ترکیه کې حیوانات د هغو پناه غوښتونکو په پرتله چې په کمپونو کې ساتل کیږي، زیات حق او احترام لري.» هغه زیاته کړه چې پنډغالي د یوې پنجرې په شان ښکاري. مسوولین هره ورځ یوازې یوه ډوډۍ او پنځه ګرامه پنیر ورکوي او د دې په بدل کې له پناه غوښتونکو سره بدسلوکي کوي. محمد نعیمي وویل، په هغو ۴۵ ورځو کې چې د ترکیې د پناه غوښتونکو په کمپ کې یې تېرې کړي، د یو ځل لپاره یې هم د حمام کولو فرصت ندی ترلاسه کړی.

بهشته یوه افغانه پناه غوښتونکې ده چې د ترکیې په ازمیر ښار کې د فرماندارۍ په نوم مرکزي پنډغالي کې پرته ده. دا د بېرته ستنولو کمپ د ایجه سمندرګي په ساحل کې پروت دی، هغې افغانستان انټرنشنل ته وویل چې د باسکټ بال په یوه میدان کې نږدې ۸۰۰ نته ژوند کوي.

بهشتې زیاته کړې، کله چې مکملې کورنۍ ونیول شي، نو ښځې، ماشومان او سړي سره جلا کړي او له جلا کېدو ورسته په بېلا بېلو خونو کې په جلا توګه ساتل کېږي. هغې وویل چې د ازادېدو په وخت کې هم د کورنۍ ټول غړي په جلا جلا توګه خوشې کېږي.

په یوه ویډیو کې چې بهشتې افغانستان انټرنشنل ته راستولې، ښکاري چې د د کمپ د دېوالونو پر سر اغزن تارونه تړل شوي دي. پناه غوښتونکي وايي، د ترکیې چارواکي په کمپونو کې په دې کچه بدسلوکي او ربړول کوي چې کډوال مجبور شي پخپله خوښه د ستنېدو پر پاڼو لاسلیک وکړي.

د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمشنرۍ په یوه رسمي برېښنالیک کې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې هغه افغانان چې ترکیې ته رسېږي، د دې هیواد د ملي قوانینو پراساس د نړۍ وال ملاتړ د غوښتنې حق لري. په دې ایمیل کې راغلي چې د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنري له دې کسانو سره د اړتیا پر مهال مستقیمه مداخله یا د حقوقي مشورو په مرسته ملاتړ کوي. دغې ادارې زیاته کړې چې د ټولو هغو کسانو ملاتړ کوي چې د مشورې له لارو، د ملګرو کمیساریو او نورو اړیکپاله چینلونو له لارې له دوی سره اړیکه نیسي.

په دې ایمیل کې ویل شوي چې د ملګرو ملتونو د کډوالۍ عالي کمېشنري په ایران کې د بې ځایه شویو افغانانو سره هم د حقوقي مرستو او نورو ملاتړو چوپړونو، لکه نغدي مرستې، د روغتیايي بیمې لګښتونو د یوې برخې ملاتړ او د ایران د حکومت له خوا د روغتیا، ښوونې او ژوند د معیارونو پروګرامونو ملاتړ هم پکې شامل دی.

 

له ترکیې څخه د افغان پناه غوښتونکو په ستنید کې د اروپايي ټولنې رول:

یو څېړنیز راپور چې مخکې د لایټ هوس ریپورټ ادارې په همکارۍ د څو نړۍ والو رسنیو لخوا ترتیب شوی و، ښيي چې اروپایي ټولنې له ترکیې څخه د کډوالو د بېرته ستنولو د سېسڼم تمویل لپاره سلګونه میلیونه یورې ځانګړې کړې دي. په دې پروسه کې، سوریایي او افغان پناه غوښتونکي نیول شوي، شکنجه شوي او حتی وژل شوي هم دي.

د لایټ ‌هوس ریپورټ څېړنو ښودلې چې د اروپایي ټولنې ۲۱۳ میلیونه یور د ترکیې په حدودو کې د شاوخوا ۳۰ د ستنیدونکو مرکزونو د جوړولو او ساتنې لپاره لګول شوې دي. په دې مرکزونو کې کډوال د روغتیايي امکاناتو له نشتون سره په سختو شرایطو کې ژوند کوي. همدا راز هېڅ ډول حقوقي مرستې ورسره نه کېږي او د شکنجو تر څنګ له ربړونو سره هم مخ دي. ځینې کډوال اړ کړلی شوي چې په خپله خوښه د بېرته تګ پر اسنادو لاسلیک وکړي.

په دې ورستیو کلونو کې د ترکیې د کډوالۍ ضد پالیسۍ د سختوالي له امله، دغه هېواد په سلګونه زره افغان او سوریایي کډوال بېرته ستانه کړي دي. که څه هم اروپایي ټولنه د دغو کډوالو بېرته ستنېدل خوندي نه ګڼي، خو اروپایي ټولنې، ترکیه د دغو کډوالو اروپا ته د تګ مخنیوي لپاره د یوې سټراټېژیکي سیمې په توګه غوره کړې ده او د دې موخې د ترلاسه کولو لپاره یې میلیاردونه یورو ورکړي دي.